Onlar gidince robot canlanmış. Çevrede dolaşmaya başlamış. Çevredeki parkların temiz olduğunu görmüş, ama kendisi çöplükte yaşadığı için en güzel yerin çöplük olduğunu düşünmüş ve bu temiz parkları bir bir kirletmeye, evlerin önündeki çöp torbalarını parka boşaltmaya, salıncakları kırmaya ve parktaki yeşillikleri yok etmeye başlamış. Zamanla kentteki tüm parklar çöplüğe dönüşmüş. Kala kala bir tek park kalmış. O parkın çocukları parkın çevresinde nöbet tutarak parklarını çöplüğe dönüştüren düşmanı beklemeye başlamışlar. Derken park yiyen robotu görmüşler. Robot onlara, kendilerinin çöplükte oynamaktan hoşlandıklarını düşündüğü için, onlara yardımcı olmak amacıyla parkları çöplüğe dönüştürdüğünü söylemiş. Çocuklar kendilerinin çöpleri değil, ağaçları, çiçekleri, kelebekleri, kuşları vb. sevdiklerini söyleyerek robotu yeşil yapraklı bir ağaca dönüştürmüşler. O günden sonra doğayı severek hep birlikte mutlu yaşamışlar (Akal, 1998a, ss.20-26).
Bu masal da yine çevre kirliliğinin, dolayısıyla toprak kirliliğinin kimler tarafından yapıldığını, nedenini ve sonucunu anlatması bakımından yukarıdaki masalla bir bütün oluşturarak soruna net bir şekilde parmak basmaktadır.
Bunların dışında çevreyi kirletme konusunda “Buruşuk Kağıt Parçası” (Akal, 1995, ss.39-43), yeşili yok ederek ekolojik dengeyi bozma, hayvanların doğal yaşam alanlarını yok etme konusunda “Ormandaki Apartman” (Akal, 1998b, ss.10-17), toprak, su kirliliğine, bunların neden olduğu susuzluk ve açlık konusunda “Bana Bir Rüya Ver” (Akal, 1995, ss.20), gereksiz yere elektrik harcayarak su israfı ve ülkenin enerjisini boşa harcama konusunda “Karanlıktan Korkan Çocuk” (Akal, 1996, ss.53-57) masalları örnek verilebilir.
Çocuklara değerler sistemi bilinci kazandırmada yazınsal eserlerden yararlanma oldukça önemlidir. Ancak yazınsal eserlerin derslerde kullanımı, geçmişte genellikle sadece türkçe, ve kompozisyon derslerinde sınırlı kalmıştı. Günümüzde ise, değişen ilköğretim programlarında özellikle çevre eğitiminin geniş yer bulması sonucunda çoğu derste çevre bilinci kazandırma kapsamında yazınsal metinlerden yararlanılabilinir. Örneğin, hayat bilgisi veya sosyal bilgiler dersinde sınıf içi aktiviteleri yapılırken konuya giriş ve öğrencileri bu konuda motive etmek, dikkatlerini olayın önemine çekmek anlamında kısa bir masal okutularak ya da anlatılarak derse başlanabilir. Konu üzerinde konuşmak, yorum yapmak, tartışmak suretiyle öğrenciler konuya daha da ilgi duyabilir, farkına varmadan bilinçaltlarına çevreye karşı duyarlı olma ve çevre sorunlarının nedenleri ve sonuçları konusunda bilgileri yerleştirebilir.
Biyoloji derslerinde su, toprak ve hava kirliliğinin nedenleri ve bunların sonucunda ortaya çıkabilecek yaygın, bulaşıcı hastalıklar, ekolojik dengenin bozulması ve buna dayanan sorunlar, nesli tükenen ve tükenmekte olan bitkiler ve hayvanlarda bu olayın nedenleri konusunda öğrencileri bilinçlendirmek ve bu konuya dikkatlerini çekmek için yine öğrencilerin severek okuyacağı kısa masallardan yararlanılabilir. Fen Bilgisi, resim, müzik, kimya, coğrafya vb. derslerde rahatlıkla kullanılabilecek ek materyaller olarak masallar, çevre bilinci geliştirmede yararı yadsınamayacak yazınsal türlerdir.
Daha önce de belirtildiği gibi masallar, hem çocukların, hem de yetişkinlerin severek okuduğu yazınsal bir tür olduğu için, çevre bilinci geliştirme ve değerler öğretiminde okul öncesinden üniversite eğitimine kadar eğitim ve öğretimin her basamağında kolayca ve rahatlıkla kullanılabilir. Özellikle Akal’ın masalları gibi çevre bilincini ön plana çıkaran masallarla okul öncesi ve ilköğretim çağındaki öğrencilere çevre bilinci erken yaşlarda kazandırılırsa, gelecek adına büyük adımlar atılmış olur. Çünkü bugünün küçüğü yarının annesi, babası, öğretmeni, mühendisi, doktoru vb. kısacası büyüğüdür. Onlar da anne, baba olduğunda ilk eğitimi aile içinde çocuklarına vereceklerdir. Küçükler bugünden eğitilsin ki, yarınlarımız kararmasın. Onlara yaşanılası, temiz bir dünya bırakabilirsek, çevreyi korumasını öğretebilirsek, onlar da kendi çocuklarına temiz bir çevre bırakabilirler. Yani ellerindeki emaneti gelecek nesillere temiz bir şekilde bırakma sevincini tadabilirler.
KAYNAKÇA
1. Akal, A.,(1995) Sabahı Boyayan Çocuk, İstanbul: Uçanbalık Yayınları.
2. Akal, A., (1996) Geceyi Sevmeyen Çocuk, İstanbul: Uçanbalık Yayınları.
3. Akal, A., (1997) Masalları Arayan Çocuk, İstanbul: Uçanbalık Yayınları.
4. Akal, A., (1998a) Canı Sıkılan Çocuk, İstanbul: Uçanbalık Yayınları, Dördüncü Basım.
5. Akal, A.,(1998b) Kardeş İsteyen Çocuk, İstanbul: Uçanbalık Yayınları, Üçüncü Basım.
6. Akal, A. U., (1998c) Beni Bırakma Hayat, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
7. Balkan Kıyıcı ve diğerleri., (2005), “İlköğretim Öğretmen Adaylarının Çevre Eğitimine Bakışı”, Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28-30 Eylül.
8. Çevre ve İnsan, (2001) IV. Çevre Şurası, Çevre Bakanlığı Yayın Organı, Sayı: 48.
9. Dilidüzgün, S., (2003) Çocuk Edebiyatı, (Editör: Zeliha Güneş), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 765.
10. Fidan, N. ve Erden, M.,(1998) Eğitime Giriş, İstanbul: Alkım Yayınları.
11. Hamamcı C., Keleş R., (1998) “Çevrebilim”, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
12. Kıbrıs, İ., (2000) Yeni Yüzyıl İçin Çocuk Edebiyatı, Ankara: Eylül Kitap ve Yayınevi.
13. Kurt, K., (2000) “Bir Çocuk Kitabı Yazarının Düşünce, Kaygı ve Küçük Mutlulukları”, I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu, Sorunlar ve Çözüm Yolları, Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi – Tömer Dil Eğitim Merkezi Yayınları No: 1, ss.609-630.
14. Kuzu, T., (2005) “Moderne Märchen von Aytül Akal”, IX. Internationales Germanistensymposium, Eskişehir: ss.321-329, 3-7 Mayıs.
15. Kuzu, T., (2007) “Aytül Akal’ın Masallarıyla Çocuklara Demokratik Yaşam Eğitimi”, Ankara: II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri) 04-06 Ekim 2006, Ankara Üniversitesi Basımevi.
16. Morgil İ., Oskay Ö. ve Göktaş A., (2005) “Global Çevre Bilinci Ölçeğinin Cümlelerinin Tartışılması”, Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28-30 Eylül.
17. Morgil ve diğerleri., (2005) “Kimya Eğitiminde ‘Çevre, Çevre Sorunları ve Alternatif Çözümler Konusundaki Workshop Çalışmasının Öğrenci Performansına Etkisi”, Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28-30 Eylül.
18. Şimşekli, Y., (2001) “Bursa’da ‘Uygulamalı Çevre Eğitimi’ Projesine Seçilen Okullarda Yapılan Etkinliklerin Okul Yöneticisi ve Görevli Öğretmenlerin Katkısı Yönünden Değerlendirilmesi”, Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: XIV, Sayı:1.
19. Talero, G., (2005) Literature Rewiew Environmental Education And Public Awareness. http://www.worldfish.org. (20.05.2005).
20. Uzun, Nazlı., (2005) “Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları”, II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, Ankara: M.E.B. Basımevi, 26-28.Mayıs.
21. Uzun, Naim., (2005) “Ortaöğretim Kurumlarında Çevre Eğitimi ve Öğretmenlerin Çevre Eğitim Programları Hakkındaki Görüşleri”, Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28-30 Eylül.
22. Uzun, Naim., (2006) “Altındağ İlçesi’nde Çevre Eğitimi: Yeşil Sınıf Modeli Uygulamaları”, Ankara: Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü Yayın Organı “Çevre Sayısı”, Yıl: 8, Sayı: 49, Mayıs-Haziran.
23. Yaşar ve diğerleri.,(2005) “İlköğretimde Öğrencilere Çevre Bilinci Kazandırmada Probleme Dayalı Öğrenme Kapsamında Geliştirilen Örnek Uygulamalar”, Denizli: XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 28-30 Eylül.